دکتر مرتضی شریفی*: خبر جدید نیست بلکه فراموش شده است فقط یاد پرونده ثبت جنگلهای هیرکانی در میراث جهانی افتادم و یاد حرف استاد عزیزی که می گفت مشکل ما انگیزه و تلاش نیست، اصلاً نمی شود برای حفظ محیط زیست طبیعی سرزمین انگیزه نداشته باشیم و تلاش نکنیم مشکل این است وقتی تلاشی دارد به نتیجه مثبت ختم می شود همیشه یک عده فرصت طلب پیدا می شوند که مغول وار ورود پیدا می کنند که به خیالی از این نمد کلاهی برای خود بدوزند حرکت را منحرف می کنند در نتیجه کار ها ختم به خیر نمی شود. معمولاً تا بوده چنین بوده که ما جنگلبان و محیط بان جماعت یا گرفتار فردگرا ها و خود محور بین ها بودیم و یا اسیر صنف گرایان، آن روز ها سازمان میراث فرهنگی … به استناد تفاهمنامه ای با محیط زیست و آئین نامه یکطرفه صنفی به عنوان میراث دار آثار طبیعی، تولی گری جنگلهای شمال را در دستور کار خود قرار داده بود. که خبر رسید جمهوری آذربایجان به عنوان میراث دار هیرکان وارد عمل شده است.

جمهوری آذربایجان لکه ای از بقایای منطقه رویشی اروپا-سیبرین دارد در نظر داشت قطعه جنگل خود را به عنوان نمونه بارز جنگلهای هیرکانی به ثبت جهانی رساند. شایان ذکر است جنگل های هیرکان آذربایجان شامل ۲۹۰۴ هکتار SNR (ذخیره گاه طبیعت محدود شده) در بخش لنکران بوده ( ۱۹۳۶) که بعداً ۶۲۲ هکتار بقیه جنگل بخش مذکور ونیز۱۷۹۰۹ جنگل های آستارا آذربایجان به آن اضافه و در سال ۲۰۰۴ برای مجموعه با وسعت ۲۱۴۳۵ هکتار طرحی با همکاری WWF با عنوان پارک ملی هیرکان تهیه و تحت مدیریت در آورده است.

جنگل مزبور در سلسله کوه های طالش و اراضی جلگه ای لنکران استقرار یافته وجنوبشرقی آن هم مرز با غربی ترین بخش جنگل های هیرکانی ایران است از نظر دوران زمین شناسی Tertiary Period(Paleocene –Mid Miocene)کهن ترین بخش از دوره Paleocene هم مرز با ایران است .که صخره های ازLimestone که فسیل های جانوران اواخر کرتاسه ( Upper_Cretaceous) واوایل ایوسن(Eocene) همانطور Shandan-Qalesi و نیز یکی از مراکز آتشفشانی (Voicanic) در این بخش قرار دارند.

جنگل های یاد شده از نظر سیمای عمومی شامل، جنگل های جلگه ای دارای گونه های بلوط، انجیلی، خرمندی ، توسکا و … بوده و از این جنگل ها فقط لکه ای باریکی باقیمانده است. جنگل های میان بند (تا ۷۵۰) عمداً بلوط ، ممرز و … جنگل های کوهستانی با پوشش شمشاد، راش و … و جنگل های اوج کوهستانی (alto-m.) که بلوط ایرانی ،کچف و … در آن استقرار یافته است. جنگل هیرکان آذربایجان با عمر مستمر ۲٫۵ میلیون سال (Pliocena Epoch) پناهگاه عناصر گیاهیarcto-tertiary با ۹۵ گونه درختی، ۱۱۰ درختچه و در مجموع ۱۲۹۶گونه گیاهی آوندی عناصر اروپا-سیبرین و قفقاز –ایرانی رادر خود جا داده و در میان جنگل های پهن برگ شرقی اروپا- آسیا از تنوع گیاهی قابل توجه بر خوردار است.

با پیگیری و بررسی امر خبردار شدیم که در خواست ثبت اثر جمهوری آذربایجان از آوریل ۲۰۰۶ توسط IUCN در حالت تعلیق (defer) قرار گرفته است. موضوع از این قرار بود که از چهار معیار(Criterion) که در توجیه احراز شرایط محدوده مذکور ارائه شده بود، معیار Earth history & geological processes (شندان قلسی برای این منظور معرفی شده بود) با وجود اینکه در سطح محلی و ملی حائز اهمیت بوده ولی با دیگر آثار ثبت شده جهانی قابل مقایسه نبوده و رد شده است. معیار دوم Ecological Processesبه لحاظ اینکه محدوده معرفی شده دارای سطح کوچک بوده، تخریب ناشی از انسان و وجود دام (۵۰۰۰ گوسفند) در آن مشهود بوده لذا مورد قبول واقع نشد. همانطور معیار سوم Aesthetic Importance با وجود اینکه سیمای عمومی اثر با کوه های کروی و دره های به شکلV، مناضرطبیعی محدوده قابل توجه می باشد ولی حتی در سطح منطقه ای هم منحصر بفرد نمی باشد لذا رد شده بود. بخاطر معیار چهارم با توجه به مجموعه عناصر گیاهی باقیمانده از عصر یخ که یکجا در هیچ عرصه ای دیگر از دنیا پیدا نمی شود در خواست آذربایجان از دستور کار خارج نشده بود. بهر حال تنوع گیاهی مورد اشاره در حد آثار ثبت شده جهانی می باشد. در گزارشی که با کمک کارشناسان دیگر مراجع علمی جهانی تهیه گردیده است و یاد آور شده بودند اثر معرفی شده دارای ۲۹ گونه اندمیک ( Endemics of Azerbaijan ) می باشد. مسلم بود که مجموعه گونه های اندمیک جنگلهای هیرکانی به حساب آذربایجان گذاشته شده است همانطوریکه قبلاً ذکر شد فقط لکه بسیار کوچکی از جنگلهای هیرکان در آن کشور استقرار یافته است. از این رو گزارش مزبور نمی تواند وجاهت علمی داشته باشد.

بهر حال IUCN احتمال پذیرفتن اثر پیشنهادی در لیست جهانی را می دهد بویژه اینکه اگر اثر معرفی شده بصورت Transnational Serial بین ایران آذربایجان انجام گیرد. تا در یافت پیشنهاد جدید پیشنهاد قبلی آذربایجان را تعلیق (defer) می شود. همزمان به آذربایجان توصیه می شود که سطح پیشنهادی توسعه یابد، Buffer ایجاد شود، طرح مدیریت به اجراء درآید، مشکل دام را حل کنند ، جنگل نشین ها را جابجا نمایند.

شرایط ایجاب می کرد که هماهنگی در سطح ملی داشته باشیم به اتفاق رئیس سازمان متبوع (مهندس جلالی ) جلسه ای در ارتباط با موضوع با رئیس وقت میراث فرهنگی (مهندس مشایی ) داشتیم که ایشان بعد از شنیدن دیدگاههای سازمان ما و سازمان خودشان با صراحت دیدگاه سازمان ما را مورد حمایت قرار داد و بدرستی جلو دیدگاه انحرافی را گرفت. متعاقب آن به اتفاق نمایندگان سازمانهای محیط زیست و میرث فرهنگی در اجلاس کارشناسی” اجرای کنوانسیون میراث جهانی” از تاریخ ۲۷ فوریه لغایت ۳ مارس ، ۲۰۰۸ در جزیره فیلم آلمان با حضور کارشناسان ایران، آذربایجان، آژانس فدرال حفظ طبیعت و نهاد های غیردولتی ، استادان ذیفن دو دانشگاه آلمان، کارشناسان اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت، مسئول یونسکو دفتر تهران و مسئول دفتر مرکزی میراث جهانی یونسکو دفتر پاریس و … تشکیل شد.

شرکت کنندگان در اجلاس کارشناسی” اجرای کنوانسیون میراث جهانی” از تاریخ ۲۷ فوریه لغایت ۳ مارس ، ۲۰۰۸ در جزیره فیلم آلمان با تلاش گروه کارشناسی، ایران به عنوان کشور راهبر در اجرای کنوانسیون میراث جهانی در منطقه هیرکان برگزیده شد. بر اساس بند ۲ از فصل عمومی، ایران (برمبناء تصمیم۱۳٫۱۲۸ کشور های عضو) کووتا (بخوان مسئولیت، در ضمن یاد آور می گردد بخاطر پیشقدمی آذربایجان قبل از این اجلاس کشور مزبور کووتا محسوب می شد) ثبت جنگل های هیرکان را به عهده گرفت.همین طور بر اساس بند ۳ از فصل مذکور عنوان محلی پیشنهاد ثبت قبلی از طریق آذربایجان حذف و با توجیه فنی هئیت کارشناسی ایرانی نام علمی منطقه (هیرکان) عنوان رسمی ثبت پرونده محسوب گردید. اما اینکه چگونه طبق معمول یک عده فرصت طلب پیدا شده و مغول وار ورود پیدا کردند که به خیالی از این نمد کلاهی برای خود بدوزند چگونه حرکت را منحرف نمودند انشا… در نوشتار بعدی به اطلاح دوست داران محیط زیست طبیعی خواهم رساند.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: