مقاله علمي اکولوژي جانوران جنگل‌ها
اکولوژي جانوران جنگل‌ها
درخت مهم‌ترين عامل سازنده جنگل است، ولي جنگل مجموعه‌اي متعادل از عوامل زنده و غير زنده محسوب ميشود.
اغلب جنگل‌ها داراي درختچه و گياهان علفي و تعداد زيادي گونه جانوري هستند. در ميان جانواران ، بي‌مهرگان همچون کرم خاکي بسيار مهم هستند تا آن حد که يکي از نشانه‌هاي سلامت جنگل ، وجود اين جانور است.
در کنار بي‌مهرگان، جانوران مهره‌دار به دليل جثه بزرگتر، نمود بيشتري در حيات جنگل دارند. اين جانواران با تکميل زنجيره غذايي، نقش مهمي در شبکه حيات جنگل ايفا مي‌کنند و چون تعدادشان کمتر از بي‌مهرگان است بيشتر درمعرض انقراض قرار دارند.
کارشناسان مي‌گويند : جنگلهاي خزري در شمال ايران گذشته از تنوع گياهي بالا، از نظرتنوع جانوري نيز غني محسوب مي‌شوند. براي مثال 50درصد پرندگان ايران در جنگلهاي شمال زندگي مي‌کنند در حاليکه مساحت اين جنگل‌ها يک صدم مساحت کشور است.
کارشناسان با اشاره به کم توجهي به موضوع مهم جانورشناسي جنگلهاي شمال بر لزوم حفظ و انجام تحقيق و پژوهش در زمينه جانوران اين منطقه تاکيد کردند.
کارشناس ناظر اداره‌کل منابع طبيعي غرب مازندران درباره جانواران غرب مازندران گفت : در اين منطقه، پرندگاني همچون گنجشگ ، سار، دارکوب و پستانداراني نظير خرس، شوکا، تشي و جوجه تيغي ديده مي‌شوند.
" عباس تقي‌پور" ، بي‌توجهي به جانوران را يکي از نقايص در تدوين طرح‌هاي جنگل داري دانست و افزود : در حالي که نمي‌توان جنگل را بدون جانور در نظر گرفت.
وي تاکيد کرد : قطع درختان با اره موتوري، به دليل سر و صدايي که ايجاد مي‌کند، بسياري از جانواران را فراري مي‌دهد، بنابراين کاهش قطع درختان يکي از راه‌هاي حفظ جانوران است.
اين کارشناس ارشد جنگل داري پيشنهاد کرد : بهتر است در بعضي از حوزه‌ها، هدف اصلي ، توجه به حيات وحش باشد و برنامه‌ريزي براي آن حوزه‌ها، با اين گرايش انجام شود.
تقي پور ادامه داد : ما به چوب جنگل احتياج چنداني نداريم و مي‌توانيم چوب وارد کنيم، بنابراين لزومي ندارد با قطع درختان و ترساندن جانوران ، طبيعت جنگل را به هم زنيم.
کارشناس ناظر اداره‌کل منابع طبيعي غرب مازندران اضافه کرد: درمدت نزديک به 20سال فعاليت شغلي ، تاکنون نديدم و نشنيدم که بر روي جانوران جنگل در منطقه تحقيق شود.
به گفته او تحقيقات سازمان حفاظت محيط زيست در زمينه جانور شناسي، اغلب در خارج از جنگلهاي شمال است و دانشگاهيان نيز کار چنداني دراين‌باره انجام نداده‌اند.
تقي پور درباره شکار غيرمجاز در جنگل تصريح کرد : اغلب شکارچيان غير مجاز ، محلي يا خوش نشينان غير بومي هستند که بيشتر کل و بز را شکار مي کنند.
استاد دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقيقات درباره جانوران جنگلهاي شمال يادآور شد : تا چند دهه پيش حتي در نواحي نزديک به شهر و روستا صداي گوزن شنيده مي‌شد ولي اکنون در داخل جنگل نيز به دشواري مي‌توان گوزني يافت.
" ابراهيم عادلي " افزود: شوکا، يکي از کوچکترين و زيباترين انواع گوزن است که در جنگلهاي انبوه شمال زندگي مي‌کند و به دليل علاقه به گياهان نرم و آب زياد ، نزديک به آب ، زيستگاه خود را انتخاب مي‌کند.
وي گفت: اين جانور مهاجرت نمي‌کند و فقط کوچ ارتفاعي تابستانه و زمستانه دارد و در پارک ملي گلستان فراوان است.
اين استاد دانشگاه در ادامه افزود : يکي از جانوران جنگلهاي شمال ، " قوچ شامل شرقي" است که بيشتر در پارک ملي گلستان و به صورت حفاظت شده است.
عادلي درباره " قوچ البرز مرکزي " که در دامنه کوه‌هاي البرز مرکزي زندگي مي‌کند، خاطرنشان کرد: اين قوچ ازآميزش قوچ‌هاي ارمني و آرکال بوجود آمده و مانند قوچ آرکال، در زيرگردن موهايي بلند دارد.
استاد دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقيقات اظهار داشت : روباه معمولي يا روباه قرمز جانوري است که در همه مناطق ايران به جز نواحي بياباني وکويري پراکنش دارد و روباه " سر دم سياه " مخصوص شمال ايران است.
وي بيان داشت : شغال نيز در همه جاي ايران پراکنده‌است و بيشتر در اطراف روستاها و سواحل درياهاست و غذايش مرغ خانگي و تخم پرندگان است ولي درکل همه چيز خوار محسوب ميشود و گاهي گياه و کرم هم مي‌خورد.
يکي ازجانوران جنگلهاي شمال، خرس قهوه‌اي است که عادلي درباره آن گفت:
رنگ اين جانور قهوه‌اي حنايي و زيستگاه آن اغلب درجنگل‌هاي انبوه است و حس بينايي ضعيف و حس بويايي و شنوايي قوي دارد.
اين استاد دانشگاه افزود: راسو، ازکوچکترين گوشت خواران ايران است که‌در جمعيت‌هاي کم در بعضي ازمناطق به خصوص شمال ايران زيست مي‌کند.
وي اظهارداشت: اردک نوک پهن يکي از پرندگان مهاجر جنگلهاي شمال است که بين نر و ماده آن اختلاف فاحشي وجود دارد و در پاييز به اين منطقه مي‌آيد.
عادلي با اشاره به وجود اردک خاکستري (اره‌اي ) در شمال گفت: اين پرنده رنگي مرمري دارد و تنها گونه‌اي است که نر و ماده‌اش چندان با هم اختلاف ندارند.
وي افزود: " کبک دري " در کوهستان‌هاي البرز زندگي مي‌کند و کبک خزر هم ناميده ميشود و پرنده‌اي منزوي است.
کارشناس سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور درباره پرندگان جنگلهاي شمال اضافه کرد : قرقاول، کبک، بلدرچين، کبوتر، قرقي، شاهين، قوش، دال (کرکس)، عقاب و جغد مهم‌ترين پرندگان اين منطقه محسوب مي‌شوند که تاکنون 191گونه از 37تيره شناسايي شده است.
" عيسي بوداغي" افزود : مرال، شوکا، کل، بز، پلنگ، گرگ، خوک، خرس،روباه ، شغال و سمور از پستانداران شاخص اين منطقه به شمار مي‌روند.
وي گفت: جوجه تيغي، بذر و ريشه درختان را مي‌خورد و به جنگل خسارت وارد مي‌کند ولي چون حشرات و موش‌ها را هم مي‌خورد به برقراري تعادل در جنگل کمک مي‌کند و محاسناتش بيش از زيانهايش است.
اين کارشناس اظهار داشت: برخي از خفاش ها، حشره‌خوار هستند و اغلب در شب پرواز مي‌کنند و فقط حشرات مضر را مي‌خورند.
بوداغي گفت: خرگوش در بهار و تابستان از برگ و جوانه درختان جوان و در زمستان از پوست نهال‌ها وبه ويژه راش و افرا تغذيه مي‌کند و دربعضي اوقات باعث از بين رفتن نهال‌ها ميشود.
کارشناس سازمان جنگل‌ها افزود: موش جنگلي از بذر، جوانه، پوست و ريشه جوان درختان تغذيه مي‌کند و خسارت زيادي به جنگل وارد مي‌کند.
وي گفت: گرگ، شغال، روباه، خرس قهوه‌اي و گورکي با وجود برخي زيان‌ها در کل به حفظ تعادل در جنگل کمک مي‌کنند و مفيد محسوب مي‌شوند.
بوداغي با اشاره به زيان‌هاي خوک براي جنگل گفت : اين حيوان از بذر درختان تغذيه مي‌کند و در هنگام کندن زمين براي يافتن حشرات ممکن است به ريشه يا تنه درختان آسيب برساند اما چون از حشرات و لاروها تغذيه مي‌کند و باعث پخش بذر ميشود، مفيد است.
کارشناسان امر يادآور شدند : با وجود تنوع گونه‌هاي جانوري در ايران به ويژه جنگلهاي شمال ، هنوز شناخت دقيقي از آنها وجود ندارد به ويژه آنکه براي اداره بهتر جنگل، بايد جانوران آن را شناسايي کرد.
آنان مي‌گويند : در جنگل، موجودات مختلف بر يکديگر تاثير مي‌گذارند و نمي‌توان گياه و جانور را دو واحد بي‌ارتباط با هم در نظر گرفت.
کارشناسان تاکيد کردند : با توجه به کم‌توجهي تاريخي به جانور شناسي جنگلهاي شمال، شايسته است مراکز دانشگاهي و تحقيقاتي، پژوهش‌ها و بررسي هاي پردامنه‌اي را در اين زمينه انجام دهند.
به اعتقاد آنان نتايج اين تحقيقات به طور مستقيم درجانورشناسي و به طور غيرمستقيم در ساير علوم از جمله جنگل داري کاربرد خواهد داشت.
يک نوع بيوم است که در در دو طرف شمالي و جنوبي خط استوا قرار دارد . در واقع بخشهايي از آفريقا ، آسيا ،آمريکاي جنوبي و مرکزي ، بسياري از جزاير اقيانوس آرام و همچنين انتهاي جنوبي ايالات متحده را در بر مي گيرد. از لحاظ وسعت ، وسيعترين بخش آن در آمريکاي جنوبي است که شامل نيمي از قاره مي باشد .
ميانگين بارندگي سالانه آن در حدود cm 230 يا کمي بيشتر است . سال در آن به شکل دو فصل باراني و تقريبا خشک تقسيم ميشود و دماي آن بندرت از 22 درجه سانتي گراد پايين تر مي آيد يا از 32 درجه سانتي گراد بالاتر مي رود . در نواحي پر باران اين بيوم به جنگل باراني rain forest يا جنگل ابري cloud forest موسوم است . در برخي از نواحي که مقدار بارندگي کمتر است وي‍‍ژگي هاي جنگل برگريز deciduous forest را دارد و در نواحي خشک تر درختان تيغ دار در آن رشد کرده اند .
تنوع گياهان و جانوران در اين بيوم خيلي زياد است . درختان اکثرا پهن برگ ، چوبي و سخت هستند و برگريزي در تمام سال و نه فصل خاصّي مي ريزد.
جانوران اين بيوم غالبا شب فعال مي باشند . از جمله جانوران درخت نشين آن عبارتند از : موش ، ميمون ، موش صحرايي ، سنجاب و انواع ديگري از پستانداران . البته مار ، قورباقه ، مارمولک و انواع حشرات نيز يافت ميشود . داراي پرندگاني همچون طوطي ها ، شاخ منقاري ها و توکان ها و ... است . در اين بيوم پرندگان شکاري کم هستند . پستانداران جنگل هاي استوايي کوچک جثه تر از نواحي معتدله هستند اما داراي حيوانت خونسرد درشت اندام مثل کروکوديل هاي غول آسا ، مارهاي بزرگ و مارمولک ها مي باشد . دوزيستان و حشرات آن نيز درشت تر مي باشند .
در اين بيوم به دليل بار انگلي بالا جمعيت يک گونه نمي تواند خيلي زياد شود و يا اينکه غالبيت پيداکند اما بيشترين تنوع زيستي را در اين بيوم داريم يعني تعداد گونه ها خيلي زياد است .
بدليل آسيب پذيري و حساسيت جنگلهاي استوايي و همچنين دارا بودن بخش عمده اي از تنوع زيستي و ذخيره ژنتيکي دنيا ،هماهنگي بين المللي در امر حفاظت و مديريت اين مناطق لازم و حياتي است .
http://www.sabatabligh.com/article_7494/
نظرات شما عزیزان:
|
منوی اصلی
نویسنده: 
