Environmentalist

Environmentalist


 برنامه جامع آموزش همگاني محيط زيست (با رويكرد سند چشم‌انداز برنامه توسعه كشور)
منتشره در روزنامه رسمي شماره 18716 مورخ 17/3/1388
شماره51474/40662  ۱۳۸۸/۳/۹
بخشنامه به وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، مؤسسات و شركت‌هاي دولتي، نهادهاي انقلاب اسلامي و استانداري‌هاي سراسر كشور
در راستاي تحقق اهداف و وظايف آموزشي سازمان حفاظت محيط زيست در زمينه تدوين برنامه ارتقاي آگاهي‌هاي زيست محيطي آحاد جامعه موضوع ماده (2) آييننامه اجرايي بند “الف» ماده(64) قانون برنامه چهارم توسعه (تصويبنامه شماره36600/ت35059هـ مورخ 1/5/1385) مقتضي است دستگاه‌هاي اجرايي نسبت به اجراي برنامه جامع آموزش همگاني محيط زيست كشور با رويكرد سند چشم انداز به شرح پيوست كه تأييد شده به مهر دفتر هيأت دولت است، اقدام نمايند.
پيشگفتار
با توجه به فرهنگ غني اسلامي و تصريح اصل پنجاهم قانون اساسي در حفاظت از محيط زيست به عنوان يك وظيفه عمومي كه همگاني بودن آن را در ضمير خود نهفته دارد و نيز با توجه به اينكه آموزش يكي از مؤثرترين مؤلفههاي تأثيرگذار بر توسعه هر كشور است، انجام اقداماتي وسيع، همه جانبه، مستمر و فراگير در جهت افزايش آگاهي هاي زيست محيطي جامع ضروري ميباشد.
از آنجايي كه بسياري از تهديدات زيست محيطي، تخريب منابع و آلوده سازي محيط نتيجه فعاليتهاي انساني است، ترديدي نيست كه با آموزشهاي مستمر و هدفدار اقشار مختلف جامعه به طوري كه كليه آحاد انساني به مفاهيم عمده زيست محيطي آشنا شوند، ميتوان به داشتن جامعهاي با وجدان زيست محيطي و آيندهاي توأم با سرسبزي، سلامتي و استقلال براي ميهن اسلامي اميدوار بود.
ماهيت فرابخشي سازمان حفاظت محيط زيست ايجاب مينمايد كه افراد حقيقي و حقوقي، از سطوح خرد تا كلان را از آگاهي و نگرشي مناسب جهت حفظ محيط زيست يا به عبارتي فرهنگ حفاظت محيط زيست برخوردار نمايد. مواد 60 و 64 در قانون برنامه چهارم توسعه، دولت و سازمان حفاظت محيط زيست را مكلف به پرداختن جدي به امر آموزش محيط زيست در كليه واحدهاي آموزشي، مراكز آموزش عالي و با تأكيد بر گروههاي اثرگذار و اولويتدار كرده است.
با عنايت به تصويبنامه 36600/ت35059هـ مورخ 1/5/1385 هيأت محترم وزيران درخصوص آييننامه اجرايي بند الف ماده (64) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران كارگروهي با مسؤوليت سازمان حفاظت محيط زيست كه دبيرخانه آن در دفتر مشاركت و آموزش همگاني سازمان واقع ميباشد با عضويت نمايندگان تام‌الاختيار وزارتخانههاي علوم و تحقيقات و فناوري، آموزش و پرورش، جهاد كشاورزي، صنايع و معادن، نفت، نيرو، فرهنگ و ارشاد اسلامي، كشور، بهداشت و درمان و آموزش پزشكي، مسكن و شهرسازي ارتباطات و فناوري اطلاعات، سازمانهاي صدا و سيما و معاونت برنامهريزي و نظارت راهبردي رئيسجمهوري تشكيل شده است تا با همكاري و تعامل يكديگر به تدوين برنامه عمل ارتقاي آگاهيهاي زيست محيطي در ميان گروههاي مخاطب بپردازند. در اين كارگروه از ساير سازمان‌هاي مرتبط نيز جهت شركت در جلسات دعوت ميشود.
برنامه جامع آموزش همگاني محيط زيست حاصل تلاشهاي بيوقفه كارگروه ميباشد كه با تشكيل جلسات مستمر ماهانه و همانديشي تعامل نمايندگان دستگاه‌هاي مربوطه تدوين شده است. اميد است اين برنامه بتواند نيازهاي آموزشي بخش‌هاي مختلف كشور را در زمينه ارتقاي سطح دانش زيست محيطي در امر حفاظت از محيط زيست و تحقق توسعه پايدار كشور مرتفع نمايد.
معاون آموزش و پژوهش سازمان حفاظت محيط زيست و رئيس كارگروه بند الف ماده64
محمدعلي رجبزاده

فصل اول
ـ چشم انداز جمهوري اسلامي ايران در افق 1404 هجري شمسي
با اتكال به قدرت لايزال الهي و در پرتو ايمان و عزم ملي و كوشش برنامه‌ريزي شده و مدبرانه جمعي و در مسير تحقق آرمانها و اصول قانون اساسي در چشم‌اندار بيست ساله: ايران كشوري است توسعه‌يافته با جايگاه اول اقتصادي، علمي و فناوري در سطح منطقه با هويت اسلامي و انقلابي، الهام بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و مؤثر در روابط بينالملل.
جامعه ايراني در افق اين چشم‌انداز چنين ويژگي‌هايي خواهد داشت:
• توسعه يافته، متناسب با مقتضيات فرهنگي، جغرافيايي و تاريخي خود و متكي بر اصول اخلاقي و ارزشهاي اسلامي ملي و انقلابي، با تأكيد بر: مردمسالاري ديني، عدالت اجتماعي، آزادي‌هاي مشروع، حفظ كرامت و حقوق انسانها و بهره مندي از امنيت اجتماعي و قضايي.
• برخوردار از دانش پيشرفته، توانا در توليد علم و فناوري، متكي بر سهم برتر منابع انساني و سرمايه اجتماعي در توليد ملي.
• امن، مستقل و مقتدر با سامان دفاعي مبتني بر بازدارندگي همه جانبه و پيوستگي مردم و حكومت.
• برخورداري از سلامت، رفاه، امنيت غذايي، تأمين اجتماعي، فرصتهاي برابر، توزيع مناسب درآمد، نهاد مستحكم خانواده، به دور از فقر، فساد، تبعيض و بهرهمند از محيط زيست مطلوب.
• فعال، مسؤوليت پذير، ايثارگر، مؤمن، رضايت‌مندي، برخوردار از وجدان كاري، انضباط، روحيه تعاون و سازگاري اجتماعي، متعهد به انقلاب و نظام اسلامي و شكوفايي ايران و مفتخر به ايراني بودن.
• دست يافته به جايگاه اول اقتصادي، علمي و فناوري در سطح منطقه آسياي جنوب غربي (شامل آسياي ميانه، قفقاز، خاورميانه و كشورهاي همسايه) با تأكيد بر جنبش نرم افزاري توليد علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادي، ارتقاي نسبي سطح درآمد سرانه و رسيدن به اشتغال كامل.
• الهام‌بخش، فعال و مؤثر در جهان اسلام با تحكيم الگوي مردم‌سالاري ديني، توسعه كارآمد، جامعه اخلاقي، نوانديشي و پويايي فكري و اجتماعي، تأثيرگذار بر همگرايي اسلامي و منطقه‌هاي براساس تعاليم اسلامي و انديشه‌هاي امام خميني (ره).
• داراي تعامل سازنده و مؤثر با جهان براساس اصول عزت، حكمت و مصلحت.
ملاحظه: در تهيه، تدوين و تصويب برنامه‌هاي توسعه و بودجه‌هاي ساليانه، اين نكته مورد توجه قرار گيرد كه شاخص‌هاي كمي كلان آنها از قبيل: نرخ سرمايهگذاري، درآمد سرانه، توليد ناخالص ملي، نرخ اشتغال و تورم، كاهش فاصله درآمد ميان دهكهاي بالا و پايين جامعه، رشد فرهنگ و آموزش و پژوهش و تواناييهاي دفاعي و امنيتي، بايد متناسب با سياستهاي توسعه و اهداف و الزامات چشم انداز، تنظيم و تعيين گردد و اين سياستها و هدفها به صورت كامل مراعات شود.
ـ تاريخچه آموزش محيط زيست
كنفرانس سازمان ملل متحد با عنوان “محيط زيست انساني و توسعه» در سال 1972 در سوئد اولين تلاش جمعي 113 كشور جهان براي تأكيد نقش آموزش و آگاه كردن مردم نسبت به مسايل محيط زيستي بود. پس از آن برگزاري اولين كارگاه بين‌المللي آموزش محيط زيست در سال 1975 در بلگراد يوگسلاوي براي تدوين اصول و خطوط برنامه جهاني آموزش محيط زيست و شكل‌گيري كنوانسيون بين‌المللي آموزش محيط زيست در سال 1977 در گرجستان، به عنوان اقدامات مكمل درصدد اين بوده است تا كشورهاي جهان را به انجام برنامه‌هاي آموزشي براي مخاطبين اجتماعي خود متعهد نمايد.
در سال 1992 پس از برگزاري كنفرانس “محيط زيست و توسعه» در برزيل و تدوين دستور كار 21 بر ضرورت ايجاد و تداوم يك نهضت آموزشي با هدف تغيير رفتار و اصلاح بينش عمومي نسبت به محيط زيست، به عنوان مقدمه عمل براي دستيابي به توسعه پايدار تأكيد شد. در حال حاضر نيز در دهه جهاني آموزش قرار داريم كه از سوي سران كشورها به مجمع عمومي سازمان ملل توصيه شده است تا با جهت دادن آموزشهاي زيست محيطي به سوي ترويج انديشه توسعه پايدار زمينه‌هاي لازم براي تحقق اين مهم فراهم گردد.
در كشور ما هر چند كه در طي سالهاي اخير برنامه‌هاي مختلف براي آموزش زيست محيطي مخاطبين مهم و اولويتدار اجتماعي به اجرا درآمده است، ماده 64 قانون برنامه چهارم توسعه و تصويب آيين نامه اجرايي آن در حال حاضر محمل قانوني و ساز و كار مناسبي را براي توسعه منسجم و هدفمند برنامه‌هاي آموزش محيطزيست فراهم نموده است.
بديهي است اجراي موفقيتآميز اين برنامه‌ها تنها از طريق مشاركت فرابخشي و با همكاري كليه وزارتخانه ها و دستگاههاي اجرايي ميسر است.
ـ تبيين مفهوم آموزش همگاني محيط زيست
تعاريف و مفاهيم (1)
ـ آموزش رسمي: مجموعه آموزشهايي است كه شخص در نظام آموزشي، اعم از دولتي و غيردولتي، كسب كرده و مدرك مورد قبول وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، تحقيقات و فنآوري يا ديگر مؤسسات دولتي را دريافت ميكند.
ـ آموزش غيررسمي: ارتباط سازمان يافته و پايداري كه به منظور حصول يادگيري طراحي شده و خارج از نظام آموزشي عادي مدرسه‌اي و دانشگاهي ارائه شود، آموزش غير رسمي ناميده ميشود.
ـ آموزش فني و حرفهاي: آموزشي علمي ـ كاربردي است كه به منظور ايجاد مهارت و توانايي براي احراز شغل، در نظام رسمي آموزش يا خارج از آن به صورت خصوصي يا دولتي ارائه ميشود و منجر به كسب مدرك تحصيلي رسمي يا گواهينامه مهارت ميگردد.
ـ آموزش عمومي: منظور از آموزش عمومي، آموزشهايي است كه در دوره‌هاي پيش‌دبستاني، ابتدايي، راهنماييتحصيلي و همچنين دوره‌هاي سوادآموزي به آموزش‌گيرندگان ارائه ميشود. اين آموزشها به لحاظ اينكه منجر به كسب مهارت خاصي نميگردد، عمومي تلقي ميشود.
ـ آموزش عالي: يكي از سطوح نظام آموزشي است كه شرط ورود به آن طي دوره پيش‌دانشگاهي يا پايان تحصيلات چهار ساله متوسط ميباشد. فارغ‌التحصيلان اين سطح از آموزش به اخذ مدرك كارداني، كارشناسي، كارشناسي ارشد، دكتراي حرفهاي، دكتري تخصصي و فوق‌تخصصي نايل ميشوند.
ـ دورة آموزشي: برنامه آموزشي مدوني است كه در طي زمان معيني با هدف تغيير در نگرش و رفتار آموزش گيرندگان اجرا شده و منجر به اخذ گواهينامه پايان دوره ميگردد.
ـ كارگاه آموزشي: كارگاه آموزشي، مكاني است كه براي اجراي برنامه‌هاي آموزشي تجهيز شده و دانشآموزان يا كارآموزان در آنجا مهارتهاي لازم را براساس دستورالعمل‌هاي مصوب كسب ميكنند.
ـ آموزش ضمن خدمت: به آموزشهايي گفته ميشود كه در طول سنوات خدمت كاركنان و كارگران به آنان ارائه ميشود و شامل آموزشهاي ضمن خدمت عام و ضمن خدمت خاص ميباشد.
ـ آموزش ضمن خدمت عام: آموزشهايي است كه براساس استانداردها و برنامههاي از پيش تعيين شده توسط سازمان مجري در طول سنوات خدمت كارگران و كاركنان به آنان داده ميشود.
ـ آموزش ضمن خدمت خاص: آموزشهايي است كه بر حسب مورد براي رفع كمبودهاي آموزشي يا ارتقاي مهارت كاركنان يك سازمان به صورت يك برنامه خاص تهيه، تدوين و اجرا ميشود. برنامه اين آموزش براساس دستگاه اجرايي نيازمند، توسط سازمان آموزشدهنده تهيه، تدوين و اجرا ميشود.
ـ آموزش همگاني محيط زيست: به مجموعه اقداماتي كه رسانه‌هاي گروهي و مراكز فرهنگي در جهت ارتقاي سطح دانش زيست محيطي جامعه انجام ميشود اطلاق ميشود.
اصل عمومي بودن حفاظت از محيط زيست (مطابق با اصل پنجاهم قانون اساسي) همگاني بودن آموزش محيط زيست را در ضمير خود نهفته دارد. همگاني بودن آموزش و آگاهسازي اجتماعي در رابطه با حفاظت از محيط زيست همواره مورد تأكيد اجلاسها و كنوانسيونهاي بينالمللي ازجمله اجلاس جهاني توسعه پايدار (2002)، دستور كار 21، آموزش براي همه٭[EFA:Education For All] و افكار عمومي است.
منظور از همگاني بودن آموزش هر دو فرآيند يادگيري و ياددهي است. كمتر كسي است كه بر اصل يادگيري همگان به منظور افزايش سطح دانش و آگاهي خدشه وارد كند. اما مسأله ياددهي معمولاً مناقشه برانگيز است. به دليل تقسيم كار در زندگي اجتماعي عصر حاضر و ايجاد سازمانهاي تخصصي، انتظار اين است كه هر سازماني مسؤوليت حوزه مرتبط با عنوان و وظايف خود را به تنهايي برعهده گيرد. به همين دليل انتظار اوليه اين است كه سازمان حفاظت محيطزيست نيز به تنهايي مسؤوليت ياددهي و دانشافزايي محيطزيست را براي گروههاي مختلف اجتماعي عهده‌دار شود. اين انتظار با اصل عمومي بودن حفاظت در اصل پنجاهم قانون اساسي در تعارض است. علاوه بر آن با واقعيت محيط زيست كه مفهومي به گستره نظامهستي، كليه مخلوقات خداوندي، منظومه شمسي، زيست كره و انواع اكوسيستمها است انطباق ندارد و نيز با رويكرد حفاظت جهاني محيط زيست قوانين و مقررات بين‌المللي و ملي از جمله منابع حقوق محيطزيست جمهوري اسلامي ايران مغايرت دارد. آموزش همگاني محيط زيست داراي دو وجه است اولاً همه اقشار، طبقات و صنوف اجتماعي، مخاطب آموزش محيط زيست هستند، در برنامه‌هاي آموزش محيط زيست نميتوان گروه يا طبقهاي را به هر دليل بينياز از اين آموزش به حساب آورد. ثانياً آموزش‌دهي محيط زيست در حيطه صلاحيت و توان يك نهاد مسؤول حفاظت از محيط زيست نيست. همه ارگانها و نهادهاي مسؤول آموزش در كشور در حوزه و حدود خود با استناد به دستوركار 21، اهداف آموزش براي همه، سند اجلاس جهاني ژوهانسبورگ، قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران و مصوبه سال 1374 شوراي‌عالي حفاظت محيط زيست در قبال آموزش محيط زيست مسؤول هستند.
مصوبه سال 1374 شوراي‌عالي حفاظت محيط زيست آموزش همگاني را به دو بخش تقسيم ميكند:
1ـ آموزش‌گيرندگان (مخاطبين).
2ـ آموزش‌دهندگان (نهادهاي مسؤول)، توجه به محتواي اين مصوبه تأكيد بر توزيع مسؤوليت آموزش همگاني محيط زيست بين سازمانهاي مختلف (تعامل بين بخشي) را روشنتر ميسازد.
چگونه ميتوان تعامل بينبخشي را ايجاد و اهداف آموزش محيط زيست را با اهداف آموزش عمومي و بخشي و نيازهاي جامعه منطبق ساخت و به برنامه تلفيقي مناسب دست يافت.
شكل (1) مدلي تلفيقي در اين رابطه را ارائه داده است.
 

 شكل 1- مدل تلفيقي اهداف آموزش محيط زيست با اهداف علوم و آموزش كشور و نيازهاي اجتماعي

آموزش همگاني محيط زيست كه مناسب تر است آموزش توسعه پايدار خوانده شود به دليل تنوع موضوعات، تنوع مخاطبان و تنوع شيوه‌هاي آموزشي از پيچيدگي فراواني برخوردار است. برخلاف آموزشهاي بخشي، آموزش محيطزيست جز در سايه برنامه، اراده و تعامل و اقدام جمعي ميسر نيست. سازمان حفاظت محيط زيست بخش ناچيزي از منظومه آموزش توسعه پايدار است. حتي اگر همه بخشها و نهادهاي موجود در كشور نسبت به تنظيم و اجراي آموزش توسعه پايدار متعهد شوند باز هم نتيجه‌اي عايد نخواهد شد اگر برنامه هر يك از آنها با برنامه سايرين از انسجام كافي برخوردار نباشد شكل (2) (الف، ب، ج) بيانگر تنوع و پيچيدگي آموزش محيط زيست و ضرورت تلفيق برنامه‌هاي آموزش محيط زيست و ايجاد انسجام و هماهنگي در برنامههاي بخشي و ملي است.
با توجه به مسايل ذكر شده، در برنامه چهارم توسعه كشور به بحث آموزش محيطزيست پرداخته شد و ماده60 و 64 قانون برنامه چهارم توسعه كشور درخصوص آموزش محيط زيست به تصويب رسيد. بند الف ماده 64 قانون برنامه به مقوله ارتقاي آگاهيهاي عمومي و دستيابي به توسعه پايدار به منظور حفظ محيط زيست و با تأكيد بر گروههاي اثرگذار و اوليتدار مي‌پردازد. در همين راستا سازمان حفاظت محيط زيست آئين‌نامه اجرايي مربوط به اين بند را تهيه و بنا به پيشنهاد شوراي ‌عالي حفاظت محيط زيست در جلسه مورخ 28/4/1385 هيأت وزيران تصويب نمود و تصويب‌نامه مذكور با شماره 36600/ت35059هـ مورخ 1/5/1385 به كليه وزارتخانه‌ها و سازمانها ابلاغ شد.
در مجموعه حاضر وضعيت آموزش محيط زيست كشور طبق گروههاي مخاطب جدول شماره 1 تشريح شده است.
جدول شماره ١ تنوع روشهاي آموزشي و گرو ههاي مخاطب در حوزه آموزش همگاني محيط زيست

 

رديف

عنوان

مخاطبين

1

آموزش رسمي

- آمادگي

- مدارس (كليه مقاطع)

- آموزش عالي

- نهضت سوادآموزي

- فني و حرفه‌اي

2

آموزش غير رسمي

-مديران و سياستگزاران

- توليدكنندگان (صنعت، كشاورزي و خدمات)

- مصرف كنندگان (عامه مردم)

3

آموزش ضمني

- ديداري

- شنيداري

- نوشتاري

 

 

 شكل 2- ساختار تعاملي آموزش محيط زيست

فصل دوم
1ـ آموزش رسمي كشور
آموزش رسمي ـ آمادگي:
به طور كلي در زمينه آموزش رسمي كودكان زير 7 سال (مقطع پيشدبستاني و آمادگي) در زمينه محيط زيست تا كنون در سطح ملي اقدام زيربنايي و شايستهاي كه مبتني بر برنامه‌ريزي اصولي باشد صورت نپذيرفته است. لذا وضعيت موجود آموزش رسمي اين گروه (شامل كودكان، مربيان و اوليا) مطلوب ارزيابي نميگردد در حالي كه نتايج پژوهشهاي علمي نشان ميدهد كه فرآيند جامع‌پذيري با هدف تغيير رفتار در سنين كودكي آغاز ميشود. معالوصف اهم اقدامات انجام شده در سطح ملي (ستادي و استاني) به شرح زير است:
ـ جهت تعميق و توسعه همكاريهاي آموزشي در زمينه محيط زيست با دفاتر ستادي امور كودكان سازمان بهزيستي كشور اقداماتي صورت گرفته است.
ـ توليد و چاپ مجموعه كتابهاي دانستني‌هاي زيست محيطي ويژه كودكان با موضوعات آب، هوا، انرژي، زباله، درخت و جنگل و تنوع زيستي توسط دفتر آموزش زيست محيطي سازمان حفاظت محيط زيست (1383ـ1382).
ـ توليد مجموعه كليپهاي آموزشي تحت عناوين “آسمون شهر ما» با 30 موضوع زيست محيطي، “زمين تنها نيست»، “زيباترين ترانه» و “سرگرميهاي زيستمحيطي» به صورت CD و يا VHS ويژه كودكان.
ـ تهيه و چاپ مجموعه روزنامههاي ديواري با موضوعات آب، هوا، زباله، درخت و جنگل، انرژي و تنوع زيستي و در اختيار قراردادن CD آماده به چاپ آن به واحدهاي مربوطه و علاقمند به محيط زيست.
ـ توليد و چاپ مجموعه كتابهاي “آشنايي با محيط زيست» ويژه كودكان 6 ـ 5 سال.
ـ مشاركت سازمان حفاظت محيط زيست در جشنوارهها و برنامههاي فرهنگي در زمينه محيط زيست براي كودكان.
ـ توليد و پخش برنامههاي زيست محيطي ويژه كودكان در شبكههاي مختلف صدا و سيما.
ـ اقدام برخي نهادهاي فرهنگي در جهت توليد كتب، نشريات، برپايي جشنوارهها و برنامههاي زيستمحيطي خاص كودكان.
چالشهاي موجود در بخش آمادگي:
ـ آگاهي ناكافي از نيازهاي آموزشي كودكان و مربيان در زمينه محيط زيست جهت تدوين برنامه‌هاي آموزشي اثربخش.
ـ شناخت ناكافي از روشهاي نوين تكنولوژي آموزشي ويژه كودكان.
ـ مشخص نبودن جايگاه آموزش همگاني محيط زيست در فرآيند برنامه‌ريزي آموزشي ضمن خدمت مربيان مهدهاي كودك.
ـ پراكندهكاري در زمينه آموزش مفاهيم زيست محيطي بوسيله نهادهاي دولتي و غيردولتي و نبود وحدت رويه خاص.
ـ تعارض آموزشهاي نظري ويژه كودكان با واقعيت رفتارهاي زيست محيطي خانواده و جامعه.
ـ بودجه ناكافي و تخصيص نامناسب اعتبارات در زمينه اجراي برنامههاي آموزشي ـ فرهنگي ويژه كودكان.
ـ حمايت ناكافي دولت از فعاليتهاي فرهنگسازي به وسيله نهادهاي غيردولتي براي كودكان.
علاوه بر ذكر اقدامات انجام شده و چالشهاي موجود در بخش آمادگي به زمينه‌هاي مثبت ذيل نيز اشاره ميشود:
ـ با توجه به اقدامات انجام شده مذكور، مراكز مهدهاي كودك و آمادگي در راستاي همكاري با اين سازمان در فعاليتهاي آموزشي و فرهنگسازي زيست محيطي اعلام آمادگي بيشتري نمودهاند.
ـ كودكان مقطع آمادگي براي دريافت پيامهاي آموزشي، از آمادگي ذهني بالايي برخوردار هستند.
ـ تعامل و آمادگي سازمان بهزيستي براي همكاري با سازمان حفاظت محيط زيست.
ـ انجام فعاليتهاي فرهنگي زيست محيطي به وسيله برخي نهادهاي غير دولتي براي كودكان مقطع آمادگي.
ـ تلاش بيشتر صدا و سيما در توليد و پخش برنامه‌هاي راديو و تلويزيون كودكان.
ـ وجود ظرفيت مناسب براي توليد مواد كمك آموزشي ويژه كودكان در سازمان حفاظت محيط زيست.
آموزش رسمي ـ مدارس (كليه مقاطع تحصيلي):
وضعيت موجود آموزش رسمي محيط زيست در مدارس كشور با توجه به وجود آمدن شرايط مساعد و حساسيتهاي لازم در وزارت آموزش و پرورش در دو مقطع دبستان و دبيرستان نسبتاً خوب ارزيابي ميگردد. مشروط بر تداوم و استمرار اقدامات انجام شده ميتوان شرايط را در چند سال آتي اميدوار كننده تصور نمود. اما در زمينه آموزش رسمي محيط زيست در مقطع راهنمايي و آموزشهاي ضمن خدمت معلمان و آموزگاران اقدامات انجام شده ناكافي ميباشد كه بايد مورد توجه بيشتر قرار گيرد. همچنين تصويب پيماننامه “دانش‌آموز و طبيعت» در دومين نشست دورة سوم مجلس دانش‌آموزي (هشتمين اجلاس) زمينه همكاري و تعامل بين دو دستگاه را هموار نموده است. اهم اقدامات انجام شده در سطح ملي (ستادي و استاني) به شرح زير است:
ـ مطالعات تطبيقي كتابها و برنامه‌هاي درسي برخي از كشورها در دفتر برنامهريزي و تأليف كتابهاي درسي وزارت آموزش و پرورش در حوزه آموزش محيط زيست در حال انجام ميباشد. برگزاري كارگاههاي آموزشي ـ بين‌المللي با هدف تغيير نگرش آموزشگران و برنامه‌ريزان آموزشي در ايران و استفاده از تجارب كارشناسان ساير كشورها از اهم اقدامات انجام شده در اين زمينه ميباشد.
ـ اصلاح محتوي (مطالب، تصاوير، نقشهها، نمودارها) و گنجاندن مفاهيم زيست محيطي در كتابهاي درسي علوم و ادبيات فارسي (بخوانيم و بنويسيم) مقطع دبستان و شيمي و جغرافياي مقطع دبيرستان.
ـ برگزاري كارگاه‌هاي آموزشي ويژه برنامهريزان درسي وزارت آموزش و پرورش جهت افزايش آگاهيهاي برنامه‌ريزان درسي نسبت به مسائل زيست محيطي و استمرار آن در سطح ملي و منطقه‌اي.
ـ با توجه به تفاهمنامه آموزش و پرورش و سازمان حفاظت محيط زيست و به منظور پيشبرد اصوليتر اهداف آموزش محيط زيست در مدارس تفاهمنامه مذكور در حال تمديد ميباشد.
ـ در برخي از مدارس سطح كشور برنامه‌هاي آموزش محيط زيست در خارج از فضاهاي آموزشي و در محيطهاي طبيعي اجرا ميشوند كه اين روش نوين آموزشي، بستر نسبتاً مناسبي را براي ارائه آموزشهاي زيست محيطي به دانشآموزان فراهم نمودهاست.
ـ در حال حاضر بسياري از برنامههاي آموزش زيست محيطي در قالب فعاليتهاي فوق برنامه از طريق سازمان دانشآموزي در سطح ملي و با مشاركت كانونهاي دانش‌آموزي انجام ميشود.
چالشهاي موجود در بخش مدارس:
ـ اطلاعات آموزشي محيط زيست در كتب درسي دانش‌آموزان كلي و فاقد نيازمنديهاي محلي و منطقه‌اي است.
ـ كمبود امكانات و تجهيزات كمك آموزشي و... جهت ارائه آموزشهاي زيست محيطي.
ـ كمبود منابع علمي و اطلاعاتي در زمينه محيط زيست در سطح مدارس و در مقاطع مختلف تحصيلي.
ـ كمبود اطلاعات و ضعف در اطلاعرساني زيستمحيطي براي نظام برنامهريزي درسي وزارت آموزش و پرورش.
ـ محدوديت بودجه و تخصيص نامناسب اعتبارات.
ـ كيـفيت فعلي چاپ كتابهاي درسي از ميزان اثرگذاري پيامهاي تصويري زيست محيطي ميكاهد.
ـ به وضعيت آموزش زيست محيطي معلمان و آموزگاران مدارس به عنوان يكي از اهرمهاي تأثيرگذار در تحقق اهداف آموزش محيط زيست از طريق اجراي برنامههاي آموزش ضمن خدمت توجه چندان نشده است.
علاوه بر ذكر اقدامات انجام شده و چالشهاي موجود در بخش مدارس (كليه مقاطع تحصيلي) به زمينههاي مثبت ذيل نيز اشاره ميشود:
ـ انجام مطالعات تطبيقي در سيستم آموزش رسمي كشور به عنوان يكي از راهكارهاي زيربنايي جهت تنظيم موضوعات آموزشي.
ـ كارشناسان و برنامهريزان درسي در سالهاي اخير به موضوعات زيست محيطي در گروههاي مختلف درسي تمايل و علاقمندي بيشتري نشان دادهاند.
ـ علاقمندي و مستعد بودن دانشآموزان به مشاركت در فعاليتها و طرحهاي آموزش زيست محيطي.
ـ تغيير شيوه‌ها آموزشي در مدارس به سمت شيوه‌هاي نوين مشاركتي.
ـ استقبال واحدهاي استاني سازمان حفاظت محيط زيست و وزارت آموزش و پرورش از گسترش همكاريهاي دوجانبه.
ـ گرايـش دانـشآموزان به تشكيـل تشكـلهاي فعال دانـشآموزي در حـوزه محيط زيست.
آموزش رسمي ـ آموزش عالي
بديهـي است آموزشها و فـرهنگسـازي زيست محيطـي زمانـي به تحكيـم اخلاق زيست محيطي در جامعه منجر ميگردد كه بر پايه تحقيقات و پژوهش كافي بنا شده باشد و از آن طريق برنامهها و فعاليتهاي در حال اجرا براساس اصول علمي و روشهاي اثربخش دنبال گردد. بخش آموزش عالي كشور به عنوان يكي از اصليترين بخشهاي متولي تحقيقات و پژوهش كشور محسوب ميگردد. اما در شرايط حاضر متأسفانه پژوهش و تحقيقات در زمينه آموزش و فرهنگسازي زيست محيطي از جايگاه شايستهاي در بخش آموزش عالي برخوردار نميباشد. در شرايط فعلي دانشگاههاي كشور به ضرورت انجام تحقيقات كاربردي در زمينه فرهنگ و اخلاق زيست محيطي توجه شاياني ندارند و تحقيقات انجام شده در اين زمينه از نظر كمي و كيفي بسيار ناچيز است. ضمناً در زمينه آموزش محيط زيست چه از نظر تلفيق آموزشهاي زيست محيطي در همه رشته‌هاي تحصيلي به نحوي كه فارغالتحصيلان حداقل مهارت كاربردي و نگرش زيست محيطي مرتبط با حرفه خود را كسب نمايد، اقدامات انجام شده ناكافي است.
اهم اقدامات انجام شده در سطح ملي (ستادي و استاني) به شرح زير است:
ـ تعداد معدودي از دانشگاه‌ها با اجراي طرح دانشگاه سبز اقدام به انجام فعاليتهاي زيست محيطي مختلفي در سطح دانشگاه‌ها نمودهاند.
ـ همـكاري سازمان در اجراي طرح آموزش سبز در سبز با هدف ارتقاي دانش زيست محيطي دانشجويان سراسر كشور با وزارت علوم، تحقيقات و فناوري.
ـ وضعيت انتشار كتب تخصصي زيست محيطي با هدف دانشافزايي در حوزه‌هاي متنوع محيط زيست ناكافي ارزيابي ميگردد.
ـ برخي از دانشگاه‌ها به منظور شناخت محيط زيست دروسي اختياري در زمينه محيط زيست را براي برخي رشته‌هاي تحصيلي تصويب كردهاند كه البته به مهارت آموزي منجر نميشود.
ـ همكاري متقابل دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالي در حوزه پژوهش و آموزش با سازمان حفاظت محيط زيست در سالهاي اخير افزايش يافتهاست.
چالشهاي موجود در بخش آموزش عالي:
ـ عدم توازن تعداد دانشجويان در حال تحصيل در رشتههاي محيط زيست نسبت بهتعداد اعضاي هيأت علمي و خدمات مورد نياز.
ـ كمبود شديد منابع علمي و تخصصي در زمينه محيط زيست.
ـ موجود نبودن گرايشهاي تخصصي رشته محيط زيست در تحصيلات تكميلي و در نتيجه عدم رفع نيازهاي تخصصي اين بخش در ارتباط با موضوعات خاص.
ـ كمبود منابع علمي و اطلاعاتي محيط زيست در كتابخانههاي مراكز آموزش عالي و عدم تبادل منابع و اطلاعات بين سازمان حفاظت محيط زيست و مراكز دانشگاهي.
ـ ناشناخته ماندن نيازهاي آموزشي رشتههاي مختلف تحصيلي در بخش آموزش عالي در زمينه محيط زيست و در نتيجه عدم امكان ارائه آموزشهاي متناسب و كاربردي.
علاوه بر ذكر اقدامات انجام شده و چالشهاي موجود در بخش آموزش عالي به زمينههاي مثبت ذيل نيز اشاره ميشود:
ـ علاقمندي بعضي از مراكز آموزش عالي به فعاليتهاي آموزشي و تحقيقاتي زيست محيطي.
ـ تمايل دانشجويان مراكز آموزش عالي به مشاركت در فعاليتهاي گروه‌هاي غيردولتي زيست محيطي.
ـ وجود زمينه مناسب فرهنگي در بين اقشار دانشجويي و دانشگاهي جهت انجام برنامه‌هاي آموزش زيست محيطي.
آموزش رسمي ـ فني و حرفهاي
در حال حاضر آموزشهاي بخش فني و حرفهاي كشور از طريق دو مرجع متفاوت انجام ميشود. بخشي از آموزشهاي فني و حرفهاي از طريق وزارت آموزش و پرورش كه داراي 1123 هنرستان فني و حرفهاي (سال 1380) و همچنين 1240 رشته آموزش مهارتي و كارودانش صورت ميپذيرد. از طرف ديگر سازمان آموزش فني و حرفهاي كشور وابسته به وزارت كار و امور اجتماعي متولي آموزشهاي فني و حرفهاي كوتاه مدت بوده و با دارا بودن 539 مركز (سال 1382) در سطح كشور تربيت بخش بزرگي از نيروي انساني ماهر بخشهاي فني كشور را بر عهده دارد. منابع و كتب و جزوات آموزش رشتههاي تحت پوشش سازمان فني و حرفهاي از محتوي زيست محيطي لازم برخوردار نيستند.
اهم اقدامات انجام شده در سطح ملي (ستادي و استاني) به شرح زير است:
ـ در حال حاضر در سازمان فني و حرفهاي كشور واحدي جهت تلفيق محتواي زيستمحيطي در استانداردهاي مهارتي و آموزشي رشتههاي مختلف تحت پوشش آن سازمان داير شده است.
ـ در بخش آموزشهاي فني و حرفهاي وزارت آموزش و پرورش كتابهايي با محتواي آموزش محيط زيست منتشر شده است.
ـ پروژه نيازسنجي آموزش زيست محيطي رشتههاي اتومكانيك و صافكاري بخش فني و حرفهاي به عنوان نمونه توسط سازمان حفاظت محيط زيست انجام شده است.
چالشهاي موجود در بخش فني و حرفهاي:
ـ سطح دانش زيست محيطي مربيان آموزشي رشتههاي مختلف فني و حرفهاي كشور اندك ميباشد.
ـ نبود برنامه مشخص براي استفاده بهينه از قابليتهاي ملي در بخش فني و حرفهاي جهت آموزش و فرهنگسازي محيط زيست.
ـ عدم تعامل سازمان فني و حرفهاي با بخش صنعتي كشور براي استفاده بهينه از ظرفيتها و اعتبارات آموزشي جهت برنامهريزي آموزشهاي زيست محيطي.
ـ عدم شناخت از الگوها و روشهاي نوين آموزش محيط زيست خاص كارگاه‌هاي فني كه امروزه در بسياري از كشورهاي صاحب تجربه استفاده ميشود.
ـ نبود ظرفيت كافي در سازمان حفاظت محيط زيست جهت تعامل با حوزه آموزش فني و حرفهاي كشور.
ـ كمبود منابع مالي.
ـ عدم انجام پژوهشهاي لازم جهت تعيين نيازهاي آموزش بخش فني و حرفهاي در زمينه محيط زيست.
علاوه بر ذكر اقدامات انجام شده و چالشهاي موجود در بخش فني و حرفهاي به زمينههاي مثبت ذيل نيز اشاره مي‌شود:
ـ وجود مراكز، آموزشگاههاي آزاد و كارگاه‌هاي مختلف در بخش فني و حرفهاي كشور زمينه و موقعيت بسيار مناسبي را براي ارائه آموزشهاي زيست محيطي فراهم مينمايد.
ـ امكان آموزش در مراكز ثابت، از طريق واحدهاي سيار، آموزش در پادگانها، آموزش ضمن كار و آموزش توسط آموزشگاه‌هاي آزاد در سازمان فني و حرفهاي كه زمينه وسيعي را براي انتقال پيامهاي زيست محيطي فراهم ميكند.
ـ با توجه به فني و صنعتي بودن بيشتر رشتههاي تحت پوشش بخش فني و حرفهاي از طريق ارائه آموزشهاي زيست محيطي بخش عمدهاي از معضلات ناشي از واحدها و كارگاههاي صنعتي قابل حل خواهد بود.
ـ اقدامات آموزش و پرورش در زمينه آموزشهاي زيست محيطي به اين گروههاي هدف از جمله انتشارات زيست محيطي مثبت ولي ناكافي ارزيابي ميگردد.
آموزش رسمي ـ نهضت سوادآموزي:
سازمان نهضت سوادآموزي مرجع رسمي آموزش نوسوادان و كم سوادان جامعه محسوب ميگردد. سازمان حفاظت محيط زيست بر اساس اهدافي كه در جهت آموزش زيست محيطي اين بخش از مخاطبين دنبال مينمايد تعامل خوبي را با نهاد مذكور برقرار نموده و در اين زمينه اقدامات انجام شده مناسب ارزيابي ميگردد.
فعاليتهاي آموزش زيست محيطي انجام شده به ويژه در مناطق روستايي و عشايري كشور مورد توجه بوده اما شايسته است كه در مناطق شهري نيز به نحو جديتري دنبال ميشود.
اهم اقدامات انجام شده در سطح ملي (ستادي و استاني) به شرح زير است:
ـ انعقاد تفاهمنامه همكاري متقابل بين سازمان حفاظت محيط زيست و نهضت سوادآموزي در سطح ملي در سالهاي اخير (1383 ـ 1378)
ـ انعقاد تفاهم‌نامه همكاري در سطح ملي به انعقاد تفاهم‌نامه‌هاي استاني بين واحدهاي تابعه دو دستگاه منجر شده و در نتيجه همكاري متقابل و تنگاتنگي بين بيشتر واحدهاي استاني وجود دارد.
ـ چاپ و انتشار كتابهاي متنوع با مضامين زيست محيطي با در نظر گرفتن نيازهاي زيست محيطي منطقهاي و محلي در سطح ستادي و استاني در دستگاه اجرايي.
ـ آموزش كتابهاي منتشر شده به نوسوادان و كم سوادان.
ـ انجام فعاليتهاي فرهنگي و اجتماعي متنوع از جمله برگزاري انواع مسابقات و جشنوارههاي فرهنگي در سطح استاني ويژه نوسوادان.
ـ برگزاري كارگاههاي آموزشي، مهارتي متعدد جهت افزايش دانش زيست محيطي آموزشياران نهضت سوادآموزي در سطوح استاني.
چالشهاي موجود در بخش نهضت سوادآموزي:
ـ هماهنگي ناكافي در سطح واحدهاي استاني با همديگر و عدم استفاده از تجربيات حاصله.
ـ كمبود اعتبارات جهت چاپ و انتشار كتب آموزشي.
ـ ظرفيت لازم براي فعاليت آموزشي نوسوادان در زمينه محيط زيست وجود ندارد.
ـ فعاليتهاي سوادآموزي، كل جمعيت بي سواد كشور را پوشش نميدهد.
علاوه بر ذكر اقدامات انجام شده و چالشهاي موجود در بخش نهضت سوادآموزي به زمينه‌هاي مثبت ذيل نيز اشاره ميشود:
ـ وجود بستر مناسب جهت همكاري في‌مابين دو دستگاه اجرايي.
ـ كاهش نرخ بي‌سوادي و فراهم آمدن شرايط مساعد براي انتقال پيامهاي آموزش محيط زيست.
ـ تمركز بيشتر فعاليتهاي نهضت سوادآموزي در حوزههاي مناطق روستايي و عشايري و تأثير مثبت آموزشهاي زيست محيطي بر محيط زيست طبيعي كشور.
ـ حس علاقمندي و مشاركت فعال كارشناسان آموزش و برنامه‌ريزان درسي نهضت سوادآموزي به آموزشهاي زيست محيطي.
ـ تيراژ بالاي كتابهاي منتشر شده در نهضت سوادآموزي و ايجاد امكان انتقال پيامهاي آموزش زيست محيطي در سطح گسترده.
ـ وجود تكنولوژي آموزشي مناسب در سازمان مسؤول سوادآموزي.
در پايان اين بخش به ارائه راهبردها، راهكارها، طرحها و پروژههاي موردي بخش آموزش رسمي پرداخته شدهاست.
اهداف، راهبرد، راهكار و طرحهاي بخش آموزش رسمي
تذاكرات:
ـ با توجه به اينكه سازمان حفاظت محيط زيست در آييننامه اجرايي بند الف ماده64 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي به عنوان مسؤول كارگروه تعيين شدهاست لذا در انجام كليه طرحهاي ارائه شده حضور و همكاري فعال خواهد داشت.
ـ سازمان مديريت و برنامهريزي به عنوان متولي امر برنامهريزي و بودجه، تأمينكننده بودجه طرحهاي ارائه شده مي‌باشد.
ـ طبق مصوبه شماره 56060/1901 مورخ 24/4/1386 شوراي‌عالي اداري، سازمان مديريـت و برنامهريزي كشـور از تاريخ مصـوبه مذكور تحت عنـوان دو معاونت به نامهاي “معاونت توسعه مديريت و سرمايه انساني رئيس جمهور» و “معاونت برنامه‌ريزي و نظارت راهبردي رئيسجمهور» فعاليت ميكند. لذا در برنامه ارائه شده انجام فعاليتهاي مربوط به سازمان مديريت و برنامهريزي كشور بر عهده “معاونت برنامهريزي و نظارت راهبردي رئيس جمهور» ميباشد.
ـ دستگاه‌هاي اجراكننده پروژه‌هاي طرح شده ميتوانند بنا به ضرورت از ساير ارگانها به عنوان عضو همكار دعوت به عمل آورند.                        
دريافت جداول به صورت pdf

۲) آموزش غيررسمي كشور
آموزش غير رسمي ـ سياستگزاران و مديران:
با توجه به اينكه بسياري از برنامه‌ها، تصميم‌گيريها، راهبردها و فعاليتهاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي كشور از تفكرات و باورهاي سياستگزاران و مديران كشور نشأت ميگيرد، اين گروه از جامعه به دليل تأثير مهمي كه در تحقق توسعه پايدار خواهند داشت از مهمترين مخاطبين بخش آموزش محيط زيست كشور محسوب ميشوند. در حال حاضر وضعيت آگاهي زيست‌ محيطي عمده مديران و سياستگزاران كشور از شرايط مطلوبي برخوردار نميباشد. آن دسته از مديراني كه از آگاهي‌هاي زيست محيطي متناسبي برخوردارند نيز در بسياري از مواقع اين آگاهيها به نوع نگرش آنها در برخورد با محيطزيست تأثيرگذار نبوده و لذا باور به تصميم‌گيري و اعمال مديريت محيطزيست ندارد در نتيجه چنين امري، آثار زيانبار ناشي از بسياري برنامهها، پروژهها و تصميم‌هاي اتخاذ شده در بخش دولتي بر محيطزيست به دليل عدم رعايت اصول زيست محيطي در اين فرآيند كاملاً مشهود است. به طور كلي در حال حاضر وضعيت كشورمان از نظر ميزان تلفيق محيط زيست و توسعه در سطح كلان سياستگزاري، برنامه‌ريزي و مديريت مطلوب ارزيابي نميشود. اهم اقدامات انجام شده در سطح (ستادي و استاني) به شرح زير ميباشد:
ـ برگزاري كارگاه‌هاي آموزشي تخصصي ويژه مديران سازمان حفاظت محيط زيست (مديريت بحران، SEA، مديريت پايه محيط زيست، برنامه‌ريزي و سياستگزاريهاي زيست محيطي و...).
ـ برگزاري كنگره‌هاي ملي و بينالمللي تخصصي درخصوص آموزش محيط زيست.
ـ تلاش در جهت ايجاد دولت سبز از طريق دانشافزايي مديران و كاركنان دولت و الزام به برقراري مديريت زيستمحيطي (در قالب بند پ تبصره 20 قانون بودجه سال 1382 و 1383).
ـ تشكيل فراكسيون محيطزيست مجلس شوراياسلامي.
ـ توجه و تلاش برخي وزارتخانهها و سازمانها نسبت به آگاهسازي و دانشافزايي كاركنان و مديران.
ـ افزايش توجه نمايندگان و قانونگذاران به اهميت محيطزيست و توسعه پايدار.
ـ افزايش تعامل و همكاري بين دستگاه‌ها، سازمانها، نهادهاي دولتي و غيردولتي در زمينه آموزش محيطزيست.
ـ افزايش تعامل و همكاري بين سازمان حفاظت محيطزيست و قوه قضائيه و تقويت نگرش زيستمحيطي قضات به منظور اجراي دقيقتر قوانين و مقررات حفاظت از محيطزيست.
ـ تصويب طرح مديران سبزانديش در سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور، توليد و چاپ بولتنهاي آموزشي با موضوعات آب و انرژي، كشاورزي و تنوع زيستي و ارسال آن به مديران سراسر كشور.
چالشهاي موجود در بخش مديران و سياستگزاران:
ـ كم‌توجهي به ايجاد نگرش يكپارچه و هماهنگي به جنبه‌هاي اقتصادي، اجتماعي و زيستمحيطي در نظام برنامه‌ريزي كشور.
ـ نارسايي در شيوه‌هاي آموزش محيطزيست براي مديران.
ـ انگيزه و تمايل كم به فراگيري و كسب آموزشهاي لازم پس از تصدي پست مديريتي توسط افراد.
ـ ترجيح منافع اقتصادي كوتاه مدت و گذار در برنامههاي توسعه به منافع درازمدت و پايداري كه در صورت رعايت اصول زيستمحيطي حاصل ميشود.
علاوه بر ذكر اقدامات انجام شده و چالشه

نظرات شما عزیزان:

نام :
آدرس ایمیل:
وب سایت/بلاگ :
متن پیام:
:) :( ;) :D
;)) :X :? :P
:* =(( :O };-
:B /:) =DD :S
-) :-(( :-| :-))
نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه:





نویسنده: mannane ׀ تاریخ: پنج شنبه 30 شهريور 1391برچسب:, ׀ موضوع: <-PostCategory-> ׀

CopyRight| 2009 , mannane.LoxBlog.Com , All Rights Reserved
Powered By LoxBlog.Com | Template By:
NazTarin.Com