به گفته برخی پزشکان، تولد نوزادان کم وزن، در کلانشهرهای کشور رو به افزایش است. هر چند پژوهش علمی درباره شیوع تولد نوزادان کم وزن صورت نگرفته، ولی برخی کارشناسان، علت این امر را آلودگی هوا در کلانشهرها می دانند.

امید سلیمی بنی: آمار رسمی اعلام شده از وزارت بهداشت و درمان می گوید سال گذشته نزدیک به ۱۱۰ هزار نوزاد نارس در کشور به دنیا آمده، یعنی به ازای هر ۱۰۰ تولد، نزدیک به ۸ درصد نوزادان ایرانی، زودتر از موعد مقرر، پا به جهان گذاشته اند. این در حالی است که آلودگی هوا باعث می شود جنین نتواند از اکسیژن کافی برخوردار شود و به همین دلیل لاغر و زودتر از موعد مقرر، به دنیا می آید.

تحقیقی که اخیرا اداره سلامت کودکان، وابسته به معاونت سلامت وزارت بهداشت و درمان منتشر کرده، نشان می دهد در ۱۸ استان کشور، عامل “نارسی و کم وزنی” علت اول و موثرترین دلیل مرگ و میر نوزادان است. اینجاست که برخی کارشناسان، از عامل “کم وزنی و نارسی” به عنوان یکی از پیامدهای آلودگی هوا، یاد می کنند. یک پزشک فوق تخصص بیماری‌های کلیه و مجاری ادراری – تناسلی در این باره می گوید: ” پژوهش‌های اخیر که نتایج آنها طی چندین مقاله در ژورنال‌های معتبر طب زناشوئی و باروری منتشر شده نشان می‌دهند که آلودگی هوا با مختل شدن سلامت جنین، تولد نوزادان کم وزن، عدم رشد مناسب جنین، و نارس بودن نوزادان همراه است و تمامی این عوارض در هوای پاک بسیار کمتر رخ می‌دهند.”

به گفته دکتر جواد زرگوشی، بیشتر مردم به اشتباه تصور می‌کنند که عوارض آلودگی هوا صرفا در دستگاه تنفسی و ریه‌ها رخ می‌دهد حال آنکه چنین نیست. بلکه اثرات آلودگی هوا، بسیار بیشتر از بیماریهای تنفسی و ریوی است. او توصیه می کند: “اینکه منفعلانه منتظر بمانیم که مردم بر اثر عوامل محیطی که قابل کنترل و اصلاح است، بیمار و ناتوان شوند و آنگاه با صرف هزینه‌های گزاف درمان شوند عاقلانه نیست. بلکه باید از این امراض و عوارض پیشگیری کرد.”

برخی پزشکان نیز می گوید آلودگی هوا می تواند خطر تولد نوزادان نارس را بین ۱۰ تا ۲۵ درصد نسبت به تولد در هوای پاک، بیشتر کند. سهیلا‌ عارفی متخصص زنان و زایمان، تنفس گازهای CO2 ، مونوکسید کربن و همچنین آلاینده‌هایی مثل سرب توسط مادر را بر تکامل جنین، موثر می داند و می گوید این گازها می تواند اکسیژن‌رسانی به جنین را مختل کند.

به گفته او آلودگی هوا، اثرات سو فراوانی بر رشد جنین می‌گذارد و جنین نارس و ریز‌تر به دنیا می آید. این را نیز باید در نظر داشت هر چه هفته بارداری مادر بالا می‌رود، حجم ریه مادر کوچک‌تر و او به تغییرات آلودگی هوا حساس‌تر می‌شود.

دکتر ناصر کلانتری، متخصص کودکان نیز درباره آلودگی هوا و تاثیر آن روی رشد کودکان هشدار می دهد. به گفته او، ذرات آلوده که کمتر از دو نیم میکرون قطر دارند، مشکلات تنفسی را در مادر باردار تشدید می کند و افزایش تنگی نفس را به همراه می آورد. در صورتی که این تنگی نفس ادامه یابد، تاثیرات سوئی مانند کاهش وزن جنین هنگام تولد و یا ختم حاملگی زودتر از موعد مقرر را در پی خواهد داشت.

نوزادان نارس و بیمار، نیمه پنهان آلودگی هوا

با وجودی که کارشناسان و پزشکان هشدار می دهند آلودگی هوا باعث کاهش سلامت مادر باردار و جنین می شود، هنوز آمار دقیقی درباره تولد نوزادان نارسی که تحت تاثیر آلودگی هوا دچار مشکل شده اند، تهیه نشده است. ولی نگاهی گذرا به بخش نوزادان بیمارستان های کودکان در تهران و کلانشهرها نشان می دهد مادران زیادی، نگران سلامت نوزاد نارس و لاغر خود در دستگاه نگهداری از نوزادان نارس (انکوباتور) هستند.

این البته، سرنوشت مادرانی است که توانسته اند جنین خود را تا مرحله زایمان، هر چند پیش از موعد، برسانند، زیرا تحقیقات علمی نشان می دهد اگر میزان آلاینده‌ها بیش از حد مجاز باشد سقط جنین به خصوص در ماه‌های ابتدایی بیش از حد طبیعی است.

از سوی دیگر، کارشناسان معتقدند در صورتی که وضعیت آلودگی در هوای تهران و کلانشهرها به صورت فعلی باشد، انواع بیماری در انتظار نسل آینده ساکنان این شهرهاست.

یک محقق اپیدمیولوژی (همه گیرشناسی) در مورد تاثیر آلودگی هوا بر تولد نوزادان معلول می گوید: بررسی ها نشان می دهد کە میزان آلودگی هوای تهران از نظر فلزات سنگین، همچون میزان بمباران ها ست و غلظت فلزات سنگین در هوای پایتخت با میزان فلزات سنگین آزاد شده در هوا پس از بمباران برابری می کند.

به گفته دکتر سعید دستگیری فاکتورهای مختلفی در بروز اختلال های کروموزومی و بیماری ها و معلولیت های مادرزادی دخیل است کە از آن جمله می توان بە عوامل محیطی اشاره کرد و آلودگی هوا و پارازیت ها و امواج و اشعه ها نیز در این گروه قرار می گیرند.

این استاد دانشگاه می افزاید: آمارها نشانگر این است کە مواجه با آلاینده های موجود در هوا همچون سرب و آرسنیک و دیگر فلزات سنگین و نیز در معرض اشعه و پارازیت قرار گرفتن تا ۳۰برابر خطر تولد نوزاد معلول و عقب مانده ذهنی را افزایش می دهد و این زنگ خطری است برائ شهروندان پایتخت کە هر روزه در معرض این آلودگی های محیطی قرار دارند.

به گفته دکتر دستگیری سه ماهه پیش از بارداری، سه ماهه اول و سه ماهه دوم از زمان‌های طلایی بە شمار می روند کە مراقبت‌ها باید در بالاترین سطح خود صورت بگیرند. این متخصص بیماری های مادرزادی می افزاید: آلودگی هوا در مادران باردار منجر بە سرطان و در جنین منجر بە نقص های مادرزادی و اختلال های ژنتیکی می‌شود و از این رو بحث پیشگیری بسیار حایز اهمیت است.

ﻣﺤﻤﺪ ﺣﯿﺪرزاده پزشک متخصص کودکان نیز در ﺧﺼﻮص ﺗﺎﺛﯿﺮ آﻟﻮدﮔﯽ هوا ﺑﺮ بیماریهای ﻣﺎدرزادی ﻧﻮزادان از جمله تولد پیش از موعد و کمبود وزن هنگام تولد می گوید: اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﯿﺶ از همه ﭼﯿﺰ ﺑﺮ عهده ﺳﯿﺎﺳﺖ‌ﮔﺬاران بهداﺷﺖ و ﻣﺤﯿﻂ اﺳﺖ و آنها ﺑﺎﯾﺪ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻧﻈﺮات ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ اراﺋﻪ دهند.به گفته وی ﻣﺴﻠﻤﺎ آﻟﻮدﮔﯽ هوا ﯾﮑﯽ از ﻓﺎﮐﺘﻮرهای ﺑﺮوز بیماریهای ﻣﺎدرزادی در ﻧﻮزادان محسوب ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﻋﻠﺖ اﺻﻠﯽ ﺑﯿﻤﺎری های ﻣﺎدرزادی ﻧﻮزادان و ﯾﺎ جهش های ژﻧﺘﯿﮑﯽ و اﺧﺘﻼل های واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آن را تنها زاییده آﻟﻮدﮔﯽ هوا داﻧﺴﺖ و ﻣﺴﻠﻤﺎ آﻟﻮدﮔﯽ هوا ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ تنهایی ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺮوز ﻣﺸﮑﻼت ﺟﻨﯿﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ.

نوزاد نارس و مشکلات پس از تولد

نتایج مطالعه‌ای از کالیفرنیا نشان می‌دهد که کیفیت هوای تنفسی و هوای آلوده در اثر ترافیک تاثیر مستقیمی بر تولد نوزادان نارس دارد. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که آلودگی هوای مرتبط با ترافیک، خصوصا وجود PAH تا ۳۰ درصد میزان بروز تولدهای نارس نوزادان را افزایش می‌دهد. تغییرات فصلی و مجاورت با ساحل هم غلظت آلاینده‌های سمی را در هوا متاثر کرده است. در این مطالعه، ۱۰۰ هزار تولد در داخل شعاع ۵ مایلی از دستگاه نظارت بر کیفیت هوا مورد بررسی قرار گرفتند. در این بررسی، محققان ۳ منبع آلودگی را تحت‌نظر داشتند: مدل آلودگی ترافیک، آلودگی ناشی از مواردی مانند تولید مونواکسیدکربن و مواد شیمیایی سمی و بعضی آلاینده‌ها که منحصر به مناطق خاصی هستند که کارخانه‌های صنایع بیشتری داشتند. در مجموع مواجهه با آلاینده‌های بحرانی مانند PAH از همه بیشتر خطرناک بودند. دیگر مواد سمی، مانند بنزن و ذرات ریز با افزایش ۱۰درصدی خطر تولدهای نارس نوزادان و ذرات ریز آمونیوم نیترات با افزایش ۲۱ درصدی خطر در زایمان زودرس همراه بودند.

از لحاظ علمی، بیشتر نوزادان نارس بین ۳۲ تا ۳۷ هفتگی زمان بارداری متولد می‌شوند. آنها عموما دچار مشکلاتی مانند کمبود اکسیژن،‌عفونت شدید، یا آسیب مغزی یا ریوی هستند و احتمال معلولیت یا تاخیر رشد در این نوزادان زیاد است. معمولا وقتی کودک به سنین مدرسه رفتن رسید، مشکلاتی در یادگیری، خواندن، و ریاضیات به خاطر نارس بودن او، بروز می کند، ممکن است برای این مشکلات برای اولین بار در سال‌های اول مدرسه خود را نشان دهد.هر چه نوزاد هنگام زایمان نارس‌تر، با وزن کمتر، و بیمارتر بوده باشد، با احتمال بیشتری امکان دارد که دچار تاخیر رشد یا معلولیت شدید شود.

معمولا نوزادان بسیار نارس (قبل از هفته ۲۶ بارداری به دنیا آمده است) یا وزنش بسیار کم بوده است (۸۰۰ گرم یا کمتر)، با احتمال بیشتری ممکن است دچار معلولیت شدید شود. در مورد نوزادان بسیار نارس یا با وزن بسیار کم،‌این معلولیت‌ها ممکن است رخ دهد: معلولیت ذهنی، فلج مغزی، نابینایی، ناشنوایی

برخی از نوزادانی که با وزن بین ۱۵۰۰ تا ۲۵۰۰ گرم متولد می‌شوند، در مقایسه با نوزادان رسیده بعدها دچار تفاوت در ضریب ‌هوش می‌شوند. نوزادان نارسی که با وزن بالای ۲۵۰۰ گرم متولد می‌شود،‌تنها در معرض خطر اندک معلولیت‌های رشدی هستند. نوزادانی که دارای نشانه‌های تاخیر رشدی هستند،‌ احتمالا با کمک یک زندگی خانگی غنی و مراقبانی که به نوزاد توجه دارند، بهبود پیدا می‌کنند. البته اگر باز هم در معرض آلودگی هوا، تشعشعات و امواج مختل کننده جریان حیات قرار نگیرند.

منبع: خبرآنلاین